Własna firma - wyzwania i zagrożenia
Prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej jest często dziełem całej rodziny. Jej inwestycją w przyszłość. To przede wszystkim wyrzeczenia, wielogodzinny dzień pracy wszystkich członków rodziny, bez sobót i niedziel. Gdy firma się rozwija staje się źródłem utrzymania pracowników i ich rodzin. Firma (zarządzający) prowadzi inwestycje, korzysta z ulg podatkowych, spłaca kredyty, podpisuje długookresowe umowy handlowe. Od strony formalno-prawnej nadal jest to jednoosobowa działalność gospodarcza prowadzona przez jedną osobę fizyczną. Odpowiada ona całym swoim majątkiem, za wszelkie roszczenia związane z działalnością. Również małżonek ponosi odpowiedzialność materialną, o ile nie ma rozdzielności majątkowej, a w przypadku jego śmierci spadkobiercy. To rodzi pytania.
Co dzieję się z firmą w przypadku śmierci właściciela?
Co stanie się z firmą w przypadku śmierci właściciela? Skoro cała rodzina pracowała na sukces rodzinnej firmy to dlaczego nie mają jej po prostu przejąć po śmierci właściciela, który ją założył? Dlaczego mają płacić podatek od spadku? Poza tym jak pogrążona w żałobie rodzina ma bez zakłóceń kontynuować działalność firmy? Utrzymać zatrudnienie, realizować zamówienia, spłacać zobowiązania?
Gdy właściciel firmy przez dłuższy czas choruje to jest możliwość by zastanowić się nad działaniami, które umożliwią kontynuację działalności. Można pomyśleć o przekazaniu majątku w formie darowizny, czy przygotowaniu testamentu, bądź też zastanowić się nad jej sprzedażą czy wykupem menadżerskim.
Dlaczego darowizna firmy jest korzystna ?
Przede wszystkim dlatego, że nie jest objęta podatkiem dochodowym, a jedynie podatkiem od darowizny. Jeżeli darowizna jest na rzecz osób z pierwszej grupy podatkowej (małżonek, dzieci) to podlega ona wyłączeniu z opodatkowania, o ile zostanie zgłoszona do właściwego Urzędu Skarbowego w ciągu 6 miesięcy.
Umowa darowizny
Umowę darowizny firmy sporządzamy u notariusza. Dodatkowo musimy sporządzić protokół przekazania firmy. W protokóle należy wyszczególnić, jakie składniki majątkowe są przekazywane z podziałem na:
- środki trwałe wraz z wartością początkową i odpisami amortyzacyjnymi,
- wyposażenie i jego wartość początkowa,
- towary handlowe i materiały z dokładnym wyszczególnieniem ilości i wartości.
Darowizna firmy
Darowizna firmy jest czynnością jednorazową i nie podlega podatkowi dochodowemu zarówno u darczyńcy jak i osoby obdarowanej (art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT). Również towary handlowe, surowiec, czy inne materiały i półprodukty nie stanowią kosztu uzyskania przychodu dla osoby obdarowanej. Darczyńca wyksięgowuje przekazywane towary i materiały z kolumny 10 księgi przychodów i rozchodów. Wartość jest ustalana według ceny zakupu.
Wyksięgowanie środków trwałych nie powoduje konieczności korygowania odpisów amortyzacyjnych o ile były one wykorzystywane przez darczyńcę do uzyskania przychodów. Nie może jednak zaliczyć w kosztach niezamortyzowanej części odpisów. Zakończenie amortyzacji następuje w momencie dokonania darowizny i nie jest dalej kontynuowane przez osobę obdarowaną.
Darowizna przedsiębiorstwa nie jest jednoznaczna z tym, że osoba otrzymująca firmę staje się jej właścicielem. Działalność gospodarcza przekazana w formie darowizny nie zmienia właściciela. Osoba obdarowana by kontynuować działalność przedsiębiorstwa musi otworzyć na swój rachunek własną działalność gospodarczą. Zarejestrować się, mieć własny NIP firmy itd. To wiąże się również z koniecznością dokonania zmian w umowach handlowych, zmianę nr kont bankowych, pieczątek itp.
Darowizna nie podlega podatkowi VAT. Mówi o tym art.6 ust.1 ustawy o podatku od towarów i usług.
Oprócz darowizny na rzecz osób, które będą kontynuować działalność przedsiębiorstwa możliwa jest również jego sprzedaż, lub wykup przez pracowników, czy wykup menadżerski. Wymaga to jednak przekształcenia formy prawnej przedsiębiorstwa. Takie działanie trzeba zaplanować dużo wcześniej, a powodzenie operacji finansowej zależy w znacznym stopniu od kondycji firmy.
Darowizna firmy - dla kogo?
Forma przekazania firmy następcom przy pomocy darowizny była do tej pory jedyną drogą zachowania jej w niemal nie zmienionej formie. Wymagała jednak dojrzałości podjęcia decyzji przez darczyńcę. Nie zawsze jest to możliwe, zwłaszcza, gdy życie właściciela firmy przerwie nagła choroba, tragiczny wypadek, czy zdarzenie losowe. Do tej pory tragiczna śmierć właściciela działalności gospodarczej była jednoznaczna z likwidacją firmy. Z dnia na dzień pracownicy tracili pracę, kontrahenci partnera biznesowego, a banki płatnika kredytów. Spadkobierców czekało postępowanie spadkowe i ewentualne odtworzenie firmy na nowo, pod nową działalnością gospodarczą. Podział masy spadkowej firmy nie zawsze umożliwiał prowadzenie spójnej działalności przez spadkobierców. To trwało miesiącami, a nawet latami i często takich firm nie udawało się już uratować. Nic dziwnego. Obowiązujące do tej pory prawo spadkowe było uchwalone w 1960 roku, kiedy to firm prywatnych było bardzo mało i nie zatrudniały tak dużej ilości pracowników.
W lipcu 2018 roku Sejm zajął się tym problemem. Uchwalono ustawę o zarządzie sukcesyjnym nad firmą. której właścicielem była osoba fizyczna, która zmarła. Ustawa ta weszła w życie 25 listopada 2018 roku. Tekst ustawy.
Co reguluje ustawa?
Ustawa ta reguluje bardzo trudną materię jaką jest przejęcie w spadku funkcjonujące przedsiębiorstwo przez pogrążoną w żałobie najbliższą rodzinę. Interesy spadkobierców, najczęściej bliskiej sobie rodziny nie zawsze są zbieżne. Spadkobiercom nie zawsze zależy na dalszym funkcjonowaniu przedsiębiorstwa, utrzymywaniu pracowników, realizacji umów, spłacie zobowiązań. Zarząd sukcesyjny ma podtrzymać funkcjonowanie przedsiębiorstwa do czasu wyjaśnienia spraw spadkowych i rozstrzygnięcia co do dalszego losu firmy. Dbać o interesy spadkobierców.
Takie podejście ustawodawcy zabezpiecza przede wszystkim interes społeczny związany z utrzymaniem zatrudnienia i zobowiązaniami firmy względem kontrahentów, która zgodnie z poprzednimi przepisami uległaby likwidacji. Wypadnięcie z siatki powiązań handlowych z kontrahentami również wywołuje u nich zakłócenia w ich działalności. To też może powodować zwolnienia pracowników w firmach kooperujących z likwidowaną firmą.
Nie bez znaczenia jest też interes skarbu państwa. Przecież ta zagrożona likwidacją firma jak i jej kontrahenci płacili podatki. Praktycznie likwidacja przedsiębiorstwa po śmierci właściciela dla nikogo nie jest korzystna.
Badania statyczne
Alarmujące są również dane statystyczne dotyczące firm prowadzonych przez osoby prywatne. Według badań przeprowadzonych w 2016 roku, aż 70 % właścicieli firm nie może liczyć na kontynuacje działalności przez ustawowych spadkobierców. Jednocześnie "działania zapobiegające likwidacji firmy na wypadek śmierci" przeprowadza jedynie 10 % prywatnych przedsiębiorców. Liczba osób, które ukończyły 65 lat i nadal samodzielnie prowadzą własne przedsiębiorstwa wynosi 200 tyś. Kolejne 100 tyś jest w spółkach cywilnych.
Powszechny brak chętnych do kontynuacji prowadzenia przedsiębiorstw prywatnych wymusił działania ustawodawcy do wprowadzenia działań regulujących.
Zarząd sukcesyjny
Zgodnie z ustawą (ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizyczne) zarządca sukcesyjny ma zapewnić ciągłość w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa po śmierci właściciela. Może on być powołany jeszcze za życia właściciela firmy, lub współwłaściciela w przypadku spółek cywilnych.
Zarządca będzie kontynuował działalność firmy z jej dotychczasowym numerem NIP i nazwą, z oznaczeniem "w spadku". Na cały okres prowadzenia przedsiębiorstwa przez zarząd sukcesyjny NIP osoby zmarłej będzie dalej aktywny. Chyba, że skład zarządu nie zostanie ustalony przed ustawowym terminem.
Podstawową formą powołania zarządcy sukcesyjnego jest jego ustanowienie przez właściciela firmy za jego życia. Jeżeli zarządca sukcesyjny nie będzie powołany przez samego właściciela firmy, musi zostać ustanowiony w ciągu dwu miesięcy od jego śmierci. W przeciwnym razie będą prowadzone jedynie działania zachowawcze konieczne do zabezpieczenia majątku, do zakończenia postępowania spadkowego.
W przypadku braku dyspozycji osoby zmarłej zarządcę sukcesyjnego powołują osoby uprawnione do tego w rozumieniu ustawy. Są nimi: małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie (o ile nie ma rozdzielności małżeńskiej lub nie jest osobą wyłączoną w testamencie), spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy (np.dzieci) oraz spadkobierca testamentowy albo zapisobierca windykacyjny (komornik). Spadkobiercy muszą oczywiście wyrazić zgodę na przyjęcie spadku. Zgodnie z ustawą zarząd sukcesyjny wygasa automatycznie z upływem dwóch lat od dnia śmierci przedsiębiorcy.
Do obowiązków zarządcy sukcesyjnego należeć będzie prowadzenie zarządu zwykłego związanego ze statusową działalnością przedsiębiorstwa, a zwłaszcza regulowanie wszelkich zobowiązań firmy, w tym zobowiązań względem pracowników. Czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu powinny być wykonywane za zgodą wszystkich właścicieli "przedsiębiorstwa w spadku", a w przypadku rozbieżności zgodę musi wyrazić sąd.
Zarządca sukcesyjny
W uchwalonej ustawie określono także zasady dysponowania przez zarządcę sukcesyjnego środkami pieniężnymi, obowiązki i zakres odpowiedzialności zarządcy sukcesyjnego, problematykę odpowiedzialności za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku oraz uregulowano zasady wykonywania umów cywilnych, które nie wygasają z chwilą śmierci przedsiębiorcy.
Wynagrodzenie zarządcy sukcesyjnego jest regulowane przez przepisy Kodeksu cywilnego. Jego wysokość jest ustalana z osobami na rzecz których działa, czyli osób, które są spadkobiercami przedsiębiorstwa.
Jeżeli brak jest takiej umowy, a zarządca nie zgodził się na wykonywanie pracy bez wynagrodzenia powinno ono być adekwatne do wykonywanej pracy.
Zarządca sukcesyjny może wykonywać swoje zadania poprzez wyznaczenie do tego pełnomocnika.
Prawa pracowników "przedsiębiorstwa w spadku" są uzależnione od momentu kiedy powołano zarządcę sukcesyjnego. Jeżeli został on ustanowiony jeszcze przed śmiercią właściciela i podjął on swoje czynności z dniem jego śmierci pracownikom służy ciągłość świadczeń pracowniczych. Jeżeli nie zostanie on w tym terminie powołany jego umowa o pracę wygasa 30 dni po śmierci właściciela firmy, chyba, że w tym okresie zostanie powołany zarządca sukcesyjny, który zawrze z nim nową umowę o pracę.
#zarząd sukcesyjny #darowizna przedsiębiorstwa #darowizna firmy #spadkobiercy ustawowi #przedsiębiorstwa w spadku #ustawa o zarządzie sukcesyjnym tekst #śmierć właściciela firmy
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz